Relacja ze spotkania: https://www.facebook.com/share/r/1ADAeJCjYt/?mibextid=wwXIfr

20 lutego 2025 w Galerii Architektury SARP Oddział Kraków odbyła się debata poświęcona kondycji polskiego budownictwa mieszkaniowego „Polska mieszkaniówka – stan istniejący, próba diagnozy, perspektywy na przyszłość”.

Bezpośrednim powodem/pretekstem (pretekstem w najlepszym rozumieniu tego słowa) do jej organizacji był studencki konkurs MIESZKANIOWY PROJEKT ROKU O NAGRODĘ STOWARZYSZENIA BUDOWNICZYCH DOMÓW I MIESZKAŃ. Dwie jego edycje (2023 i 2024 ), zainicjowane i zrealizowane przez Stowarzyszenie Budowniczych Domów i Mieszkań pod przewodnictwem prezesa Piotra Legerskiego, we współpracy z Wydziałem Architektury i Sztuk Pięknych UAFM oraz  Stowarzyszeniem dla Edukacji Architektonicznej SEA zostały już zakończone. Trzecia edycja, realizowana we współpracy Wydziałem Architektury PK jest obecnie w toku.

Debacie towarzyszyła wystawa wybranych prac studenckich I i II edycji konkursu, którą można oglądać jeszcze do 7 marca 2025 w Galerii SARP Oddział Kraków.

Problem mieszkaniowy w Polsce istnieje, narasta i zdaniem wielu wymaga systemowego rozwiązania. Rzeczywistość coraz bardziej rozmija się z deklaracjami zawartymi w Konstytucji RP (Art. 75). Kolejne programy mieszkaniowe państwa nie sprawdzają się, a nowe, polegające na dopłatach do kredytów, są działaniami doraźnymi i „psują rynek”, powodując w zasadzie wyłącznie wzrost cen mieszkań.

W jakiej kondycji jest polska mieszkaniówka – czy potrzebuje nowych idei i nowego otwarcia, czy niezbędne są radykalne zmiany? A może istniejące narzędzia formalno-prawne są wystarczające, a funkcjonujące już formuły budowy mieszkań należy tylko skorygować i usprawnić?

Uczestnikami dyskusji byli: Józef Białasik – architekt, współwłaściciel pracowni B2STUDIO, Magdalena Buczyńska-Zapała – prezes SARP Oddział Kraków, Krzysztof Görlich – członek-założyciel Polskiego Klubu Ekologicznego, współautor „Strategii Rozwoju Krakowa. Tu chcę żyć. Kraków 2030”, Jakub Krzysztofik – architekt i urbanista, prezes SARP Oddział Łódź, Piotr Legerski – deweloper, prezes SBDiM, Małgorzata Tomczak – socjolog, badaczka kultury i niezależna dziennikarka, redaktorka naczelna miesięcznika Architektura & Biznes, Agata Twardoch – profesorka Politechniki Śląskiej, Urbanistka Miasta Gliwice, Piotr Urbanowicz – architekt, nauczyciel akademicki UAFM w Krakowie, założyciel studenckiego Koła Naukowego HAUZ07, członek zarządu SARP Oddział Kraków, Piotr Wróbel – architekt, nauczyciel akademicki UAFM w Krakowie.

Prowadzenie: Małgorzata Tomczak i Piotr Wróbel

Dyskusja z udziałem architektów, deweloperów, ekspertów w zakresie planowania i strategii, nauczycieli akademickich dotyczyła następujących zagadnień:

1.
SARP, Izba Architektów oraz uczelnie architektoniczne mogą i powinny być miejscem nieskrępowanego wyrażania poglądów na istotne kwestie dotyczące architektury i zawodu architekta, problemów społecznych ściśle związanych z architekturą i planowaniem przestrzennym, wypracowywania poglądów i opinii o charakterze specjalistycznym, eksperckim itp. Organizacje architektów powinny „mieć swoje zdanie” na najważniejsze tematy, opiniować, recenzować – z punktu widzenia „bezpartyjnych fachowców” – działania ustawodawcy, administracji państwowej, władz samorządowych. Architekci mają również do odegrania w rozwiązywaniu tych kwestii swoją niepoślednią rolę.
2.
Przez dekady okresu powojennego budowa mieszkań była istotną częścią wielkiego projektu społecznego. Projekt ten nazywany umownie realnym socjalizmem zakończył się dla jednych fiaskiem monotonnych blokowisk o niskim standardzie, dla innych sukcesem, ponieważ w krótkim czasie zbudowano miliony mieszkań, a niektóre osiedla to udane realizacje urbanistyczne. Po zmianie ustroju społeczno-gospodarczego mieszkalnictwo stało się częścią liberalnego systemu ekonomicznego. Świadome utowarowienie mieszkania i uczynienie go przedmiotem obrotu gospodarczego, również nie daje satysfakcjonujących wyników. Po 35 latach od zmiany ustrojowej w Polsce, nadal odczuwamy głęboki dysonans pomiędzy tym z czym realnie mamy do czynienia, a uzasadnionymi oczekiwaniami. Problem mieszkaniowy w Polsce istnieje, narasta i zdaniem wielu wymaga rozwiązania systemowego.
3.
O problemach należy rozmawiać, budować świadomość wagi i złożoności zagadnień, wymieniać się informacjami o istniejących już opisach i diagnozach obecnego stanu oraz wartych rozważenia racjonalnych propozycjach. Istnieją przykłady dobrych praktyk, które należy wskazywać, propagować, naśladować. Jedną z poważnych propozycji jest połączenie specjalistycznej wiedzy i doświadczenia prywatnych deweloperów, dobrej jakości architektury z możliwościami gmin/miast zdolnych do prowadzenia świadomej polityki mieszkaniowej. Przykład tego typu myślenia, to chociażby „Raport: Modele włączenia sektora prywatnego w podaż dostępnych cenowo mieszkań”, autorzy: dr hab. inż. arch. Agata Twardoch, prof. PŚ z zespołem.
Korzyści z wprowadzenia i realizacji programów o tego typu charakterze są wielostronne:
– dla ludzi potrzebujących mieszkań są oczywiste – mieszkania mogą stać się bardziej dostępne,
– dla architektów – większa różnorodność zleceń, wyjście poza krępujący schemat komercyjnej „deweloperki”,
– dla deweloperów – ucywilizowanie rynku i zachowanie ich pozycji jako specjalistów w branży.
4.
POLSKĄ MIESZKANIÓWKĘ należy widzieć w kontekście jeszcze większych wyzwań, z którymi będziemy musieli się w najbliższym czasie zmierzyć – spójności społecznej, kapitału społecznego, kryzysu klimatycznego i kryzysu demograficznego. Nie jest naszą ambicją formułowanie „zaleceń pokonkursowych” wraz z gotowymi receptami na rozwiązanie dużego, złożonego problemu, ale przynajmniej wyartykułowanie opinii i poglądów osób, którym jakość POLSKIEJ MIESZKANIOWKI leży na sercu (sumieniu?).
5.
Naprawa systemu i zbudowanie w Polsce programu mieszkaniowego „na lata” jest absolutnie konieczna. Według niektórych ekspertów największym wyzwaniem Polski jest – obok bezpieczeństwa, stabilności ekonomicznej, jakości służby zdrowia – demografia. Jednym ze sposobów przeciwdziałania negatywnym trendom jest budowanie poczucia bezpieczeństwa socjalnego i stworzenie perspektyw nabycia lub długookresowego wynajęcia mieszkania, zwłaszcza dla młodych ludzi.
6.
Cele energooszczędności budownictwa mieszkaniowego (tak nazwijmy ogólnie szeroki temat odporności na zmiany klimatu) i sprostanie coraz większym wymaganiom wobec budownictwa, na pewno łatwiej i skuteczniej będzie można realizować we współpracy pomiędzy stronami (mieszkańcami, samorządami, deweloperami), a nie w atmosferze narastających antagonizmów i tropienia przejawów patodeweloperki, nagłaśnianiu antykonkursów w rodzaju archi-szopa, mówienie o bezdusznej biurokracji czy roszczeniowych mieszkańcach.
7.
Konsekwencją problemów demograficznych jest konieczność zapewnienia warunków do startu dla młodych, integracji międzypokoleniowej starzejącego się społeczeństwa i wprowadzenia jasnej polityki imigracyjnej, zjawisk, które już zachodzą i wydają się być nieuniknione. Stają się tym samym wymuszonym przez ekonomię nowym obszarem działania ludzi odpowiedzialnych za politykę społeczną.

Bardzo dziękujemy wszystkim Uczestnikom za udział w debacie, poświęcony czas i zaangażowanie!

Dziękujemy również naszym młodszym Kolegom – Studentom, którzy dzielnie pomagali w montażu wystawy – Joannie Mikołajec i Rafałowi Burtonowi.   

fot.: arch. Piotr Wróbel

Mamy nadzieję na kolejną debatę z cyklu „Polska Mieszkaniówka – stan istniejący, próba diagnozy, perspektywy na przyszłość”, którą planujemy zorganizować przy okazji kolejnej edycji konkursu studenckiego, organizowanego przez WAiSP UAFM,  WAPK we współpracy z SBDiM, SARP Oddział Kraków oraz MPOIA.

W oczekiwaniu na lepszą przyszłość z koleżeńskim pozdrowieniem.

Organizatorzy: Magdalena Buczyńska-Zapała, Małgorzata Tomczak, Agata Twardoch, Józef Białasik, Krzysztof Görlich , Jakub Krzysztofik, Piotr Legerski, Piotr Wróbel, Piotr Urbanowicz.

fot.: arch. Piotr Urbanowicz